لوری و لوریکت: راهنمای جامع
لوری‌ها و لوریکت‌ها از رنگارنگ‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین اعضای خانوادهٔ طوطی‌ها (Psittacidae) هستند. این طوطی‌های زیرخانوادهٔ Loriinae به خاطر پرهای درخشان، رژیم غذایی خاص مبتنی بر شهد گل و شخصیت پرانرژیشان شهرت دارند. در این مقالهٔ جامع به رده‌بندی، تاریخ طبیعی، آناتومی، نگهداری در اسارت، وضعیت حفاظت و آخرین یافته‌های علمی دربارهٔ آن‌ها می‌پردازیم.
رده‌بندی و تنوع گونه‌ها
زیرخانوادهٔ Loriinae حدود ۵۵ تا ۶۰ گونهٔ شناخته‌شده دارد که در ۱۲ تا ۱۴ سرده قرار می‌گیرند. مهم‌ترین سرده‌ها عبارتند از:
– Trichoglossus (لوریکت‌های رنگین‌کمانی و گونه‌های مشابه)
– Eos (لوری‌های قرمز و آبی)
– Chalcopsitta (لوری‌های قهوه‌ای، دودی و سیاه)
– Lorius (لوری‌های پرحرف و شکم‌بنفش)
– Vini (لوریکت‌های تاج‌آبی، اولترامارین و کوهل)
واژه‌های «لوری» و «لوریکت» تقسیم‌بندی دقیق علمی ندارند؛ معمولاً گونه‌های بزرگ‌تر با دم کوتاه یا مربعی را «لوری» و گونه‌های کوچک‌تر با دم دراز و نوک‌تیز را «لوریکت» می‌نامند.
لطفا جهت ویزیت آنلاین پرندگان توسط دکتر حمید حاجی از طریق واتساپ به شماره ۰۹۳۸۲۹۴۴۸۶۸ پیام بدهید. هزینه ویزیت ۲۳۰ هزارتومان است.
گونه‌های برجسته:
– لوریکت رنگین‌کمانی (Trichoglossus moluccanus) – معروف‌ترین طوطی شهری استرالیا
– لوری قرمز (Eos bornea) – کاملاً قرمز و بسیار زیبا از اندونزی
– لوریکت اولترامارین (Vini ultramarina) – در خطر انقراض بحرانی، بومی جزایر مارکزاس
– لوری سیاه (Chalcopsitta atra) – پرهای سیاه براق با درخشش رنگین‌کمانی
ساختار تخصصی و سازگاری‌های تغذیه‌ای
مهم‌ترین ویژگی لوری‌ها و لوریکت‌ها زبان برس‌مانند آن‌هاست که برای خوردن شهد، گرده و میوه‌های نرم تکامل یافته. پرزهای انتهایی زبان مثل یک «برس» عمل می‌کنند و شهد و گرده را به‌راحتی جمع می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که این پرندگان:
– سنگدان بسیار کوچک دارند (تقریباً دانه نمی‌خورند)
– رودهٔ کوتاه‌تری نسبت به طوطی‌های دانه‌خوار دارند
– زمان عبور غذا از دستگاه گوارش بسیار سریع است (اغلب کمتر از ۳۰ دقیقه)
– مدفوع کاملاً آبکی دارند
دستگاه گوارش آن‌ها برای رژیم کم‌فیبر و پُرقند بهینه شده؛ شبیه مرغ مگس‌خوارها و شهدخوارها.
رژیم غذایی در طبیعت
مطالعات میدانی نشان می‌دهد که لوریکت‌های وحشی عمدتاً از این مواد تغذیه می‌کنند:
– شهد گل (منبع اصلی انرژی)
– گردهٔ گل (منبع اصلی پروتئین – گاهی تا ۷۰٪ پروتئین خشک)
– میوه‌های نرم و انجیر
– گاهی حشرات و لارو آن‌ها (به‌خصوص در فصل تولیدمثل)
آن‌ها گرده‌افشان‌های مهمی برای بسیاری از گیاهان استرالیا و اقیانوسیه هستند؛ از جمله نخل نارگیل، اوکالیپتوس و گیاهان سزیگیوم.
### نگهداری در اسارت و تغذیه – بهترین روش‌های روز
بزرگ‌ترین مشکل سلامتی لوری‌های خانگی همچنان بیماری ذخیرهٔ آهن (هموکروماتوز) است. تحقیقات جدید (۲۰۲۰–۲۰۲۴) نشان داده که استفاده از غذاهای تجاری کم‌آهن (<۵۰ ppm) خطر این بیماری را به‌شدت کاهش می‌دهد.
رژیم غذایی پیشنهادی امروزی (بر اساس راهنماهای AVMA و AAV):
– ۶۰–۷۰٪ غذای تجاری مایع یا پودری کم‌آهن (Nekton-Lori، Roudybush Lorinectar و …)
– ۲۰–۳۰٪ گل‌های بومی، میوه و گل‌های غنی از گرده (ارلسیا، گریویلیا، بانکسیا، خیری، آلوئه)
– ۵–۱۰٪ مکمل پروتئین در فصل تولیدمثل (پلت خیس‌شده، غذای تخم‌مرغی یا لارو حشره)
– مطلقاً آووکادو، شکلات، کافئین و میوه‌های پُرآهن (مثل انگور ) ندهید
به‌دلیل دفع زیاد آب، باید چند بار در روز آب تمیز و تازه در اختیارشان بگذارید.
قفس و غنی‌سازی محیط
حداقل ابعاد قفس برای یک جفت:
– ۴ متر طول × ۱/۵ متر عرض × ۲ متر ارتفاع
– فضای افقی مهم‌تر از ارتفاع است
لوریکت‌ها فوق‌العاده پرجنب‌وجوش و تخریب‌گر هستند. حتماً فراهم کنید:
-ظرف حمام یا اسپری آب (عاشق آب هستند)
– تعویض مداوم شاخه‌های طبیعی و گل‌های تازه
– اسباب‌بازی‌های فکری و فرصت‌های جستجوی غذا
– محافظت از سرما (بیشتر گونه‌ها زیر ۱۵ درجه سانتی‌گراد آسیب می‌بینند)
وضعیت حفاظت
متأسفانه چند گونه در وضعیت بحرانی قرار دارند:
– لوریکت اولترامارین (Vini ultramarina) – در خطر انقراض بحرانی (جمعیت زیر ۵۰۰ قطعه)
– لوریکت آبی (Vini peruviana) – آسیب‌پذیر
– لوریکت نیوکالدونیایی (Charmosyna diadema) – در خطر انقراض بحرانی (احتمالاً منقرض شده؛ از سال ۱۹۷۶ مشاهدهٔ تأییدشده‌ای نداشته)
تهدیدهای اصلی: نابودی زیستگاه، شکارچیان مهاجم (موش، گربه) و تجارت غیرقانونی. خوشبختانه برنامه‌های حفاظتی موفقی هم وجود دارد؛ مثل پروژهٔ بازگردانی لوریکت ریماتارا در پلی‌نزی فرانسه.
رفتار و صداها
لوری‌ها و لوریکت‌ها بسیار اجتماعی هستند و گله‌های بزرگ و پر سر و صدا تشکیل می‌دهند. صدای آن‌ها تیز است؛ به همین دلیل در برخی شهرهای استرالیا که لوریکت رنگین‌کمانی به‌صورت مهاجم زیاد شده، گاهی باعث ناراحتی ساکنان می‌شود!
هوش آن‌ها با طوطی‌های بزرگ‌تر قابل مقایسه است؛ بسیاری از آن‌ها ترفند یاد می‌گیرند، صدا تقلید می‌کنند و حتی تعداد محدودی کلمه حرف می‌زنند.
نتیجه‌گیری
لوری‌ها و لوریکت‌ها پرندگانی فوق‌العاده تخصصی، پرنیاز اما بی‌نهایت جذاب هستند. رژیم مایع و کم‌آهن و نیاز به فضای پرواز بزرگ باعث می‌شود برای افراد مبتدی مناسب نباشند، اما برای پرورش‌دهندگان با تجربه، رنگ، شخصیت و تعامل بی‌نظیری ارائه می‌دهند.
با رعایت اصول علمی جدید، طول عمر در اسارت اکنون به‌طور معمول به ۲۰–۳۰ سال و حتی بیش از ۳۵ سال (در لوریکت رنگین‌کمانی) می‌رسد.
چه قصد نگهداری از این «رنگین‌کمان‌های پرنده» را داشته باشید و چه فقط از تماشای آن‌ها در طبیعت لذت ببرید، نقش اکولوژیکی آن‌ها به‌عنوان گرده‌افشان و زیبایی خیره‌کننده‌شان، لوری‌ها و لوریکت‌ها را به یکی از شگفت‌انگیزترین آفریده‌های طبیعت تبدیل کرده است.
دکتر حمید حاجی
دامپزشک